تعریف دیه چیست؟
دیه مال و اموال مجرم بوده که به علت صدمه به جان، قطع اعضای بدن یا منافع اعضا، به فرد دیگر یا ورثه او تعلق می‌گیرد. مبلغ دیه با توجه به وقوع جرم در ماه‌های حرام به میزان یک سوم افزایش می‌یابد که در اصطلاح فقهی، تغلیظ دیه نامیده می‌شود.
تعریف دیه طبق ماده ۴۴۵ قانون مجازات اسلامی عبارت است از: “دیه مقدار مال معینی است که در شرح مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو، منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، تعیین شده است.”
بنابراین شرایط تعیین دیه عبارت است از:
جرم‌هایی که به صورت عمدی انجام شده و به دلایل قانونی شامل قصاص نمی‌شوند.
در جرایمی نظیر ضرب و شتم که به صورت غیر عمد انجام شده، مجرم محکوم به پرداخت دیه است.
اقسام دیه چیست؟
دیه دارای دو بخش مجزا بوده که عبارتند از:
دیه مقدر
دیه غیر مقدر
دیه مقدر به این منظور است که میزان دیه توسط قانون مجازات اسلامی مشخص شده است اما در دیه غیر مقدر میزان دیه در قانون مجازات مشخص نشده و توسط کارشناسی پزشکی قانونی و قاضی دادگاه تعیین می‌شود.
معرفی انواع دیه
دیه بر طبق قوانین مجازات اسلامی دارای انواع مختلفی است. در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
دیه قتل
دیه قتل، دیه کامل انسان است که توسط قوه قضائیه مبلغ آن در هر سال مشخص می‌گردد. بنابراین طبق قانون اگر فردی مرتکب قتل شود، محکوم به پرداخت دیه کامل به خانواده مقتول است و بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، میزان دیه قتل نفس زن و مرد تفاوت دارد.
دیه اعضای بدن
دیه اعضای بدن به گونه ایست که اگر فردی به صورت عمدی یا غیر عمدی به اعضای بدن شخص دیگری آسیب وارد کند، ملزم به پرداخت دیه است. به این صورت که اگر شخصی از یک عضو، تنها یک عدد داشته باشد و آن عضو توسط مجرم از بین برود، مجرم ملزم به پرداخت دیه کامل به آن شخص است. در صورتی که شخص از یک عضو دو عدد داشته باشد (مانند دست) و یکی از عضوها توسط فرد مجرم از بین برود، مجرم محکوم به پرداخت نصف دیه کامل به آن شخص خواهد بود. همچنین در صورت از بین رفتن هر دو عضو، مشمول پرداخت دیه کامل می‌شود. در قانون و مقرارت مجازات اسلامی برای از بین بردن اعضای بدن، دیه مشخصی تعیین شده است. برای نمونه، دیه لب، بینی، لاله گوش، زبان، دندان، گردن، فک، دست و پا توسط قانون مجازات اسلامی به صورت جداگانه مشخص شده است. شما می‌توانید با مطالعه مقالات زیر اطلاعات کامل‌تری درباره دیه اعضای بدن به دست آورید.
دیه لب چقدر است؟
دیه شکستگی بینی
دیه گوش چقدر است؟
دیه کج شدن بینی
دیه منافع اعضا
دیه منافع اعضا به مجرمی که موجب از بین رفتن حواس یک فرد شده، تعلق می‌گیرد. به این صورت که فرد ضارب محکوم به پرداخت دیه منافع اعضا خواهد بود. برای نمونه می‌توانیم به گوش فردی که توسط شخص ضارب آسیبی به آن نرسیده اما شنوایی آن فرد از بین رفته، اشاره کنیم. دیه منافع اعضا بر طبق قانون مجازات اسلامی به مواردی نظیر دیه عقل، دیه بینایی، دیه بویایی، دیه شنوایی و غیره تعلق می‌گیرد.
دیه جراحات
در مواردی که مجرم به صورت عمدی یا غیرعمدی جراحتی در یک شخص به وجود آورد، مجرم محکوم به پرداخت دیه جراحات به آن فرد خواهد شد. میزان دیه جراحات با توجه به مقدار جراحت ایجاد شده در فرد مضروب با تشخیص پزشکی قانونی تعیین می‌شود. دیه جراحات شامل دیه خراش، کبودی و تورم است.
نرخ دیه چگونه محاسبه می شود؟
میزان دیه کامل یک انسان با مبلغ روز ۱۰۰ شتر سالم و بدون مشکل برابر است اما میزان دیه‌های مختلف در زمان پرداخت آنها توسط قانون مجازات کشور محاسبه خواهد شد. همچنین برای بسیاری از جرایم، دیه مشخصی توسط قانون مجازات اسلامی مشخص نشده، به همین سبب مبلغ دیه این جرایم بر اساس گواهی پزشکی قانونی تعیین می‌گردد.
تعیین مبلغ دیه و قیمت دیه سال 1403
میزان دیه کامل انسان در سال 1403 در ماه‌های غیر حرام توسط قوه قضائیه 1 میلیاد و 200 میلیون تومان اعلام شد. در ماه‌های حرام نظیر محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه، دیه به میزان یک سوم افزایش پیدا کرده و 1 میلیاد و 600 میلیون تومان است.
تفاوت دیه زن و مرد
از اصلی ترین دلایل تفاوت دیه زن و مرد طبق اسلام این است که مردان مسئولیت و تأمین خرج و مخارج زندگی را برعهده دارند و تأمین نیازهای مالی خانواده برعهده مردان است. بنابراین با از بین رفتن سرپرست خانواده، مشکلات مالی زیادی برای آن خانواده به وجود می‌آید.
به همین سبب قانون مجازات اسلامی دیه مرد را دو برابر دیه زن اعلام کرده تا نیازهای مالی خانواده رفع شود. تفاوت دیه زن و مرد، نشان دهنده برتری مرد نسبت به زن نخواهد بود. قوه قضائیه قانونی برای حمایت از زنان سرپرست خانواده تصویب کرده تا از طریق بیمه، زن و مرد دیه برابری داشته باشند.
بنابراین طبق قوانین جدید در قانون بیمه شخص ثالث، شرکت‌های بیمه و صندوق تأمین خسارت‌های بدنی باید به صورت برابر دیه زن و مرد را پرداخت کنند. توجه داشته باشید که این قانون تنها برای حوادث رانندگی و شرکت‌های بیمه قابل اجرا خواهد بود.
بر اساس قانون، خسارت و دیه وارد شده بر شخص ثالث در حوادث رانندگی، توسط شرکت‌های بیمه پرداخت شده و تفاوتی میان میزان دیه زن و مرد نیست و هر دو دیه کامل را دریافت خواهند کرد. بنابراین شرکت‌های بیمه باید خسارات وارد شده را بدون توجه به مواردی نظیر دین و جنسیت تا سقف تعهدات بیمه نامه به زن و مرد پرداخت کنند.
دیه کامل مرد در سال 1403
دیه کامل مرد مسلمان در سال 1403 به صورت کامل باید پرداخت شود و به مبلغ 1 میلیاد و 200 میلیون تمان است اما مرد غیر مسلمان بر طبق ماده 554 قانون مجازات اسلامی،” اگر یکی از ادیان پذیرفته شده در قانون اساسی نظیر زرتشتی، کلیمی، صابئی و مسیحی را داشته باشد، میزان دیه او نیز با دیه مرد مسلمان برابر خواهد بود.”
همچنین با توجه به نظر رهبر، میزان دیه اقلیت‌های دینی پذیرفته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی با دیه مسلمان برابر خواهد بود.
دیه کامل زن در سال 1401
دیه کامل زن در سال 1403 توسط قانون مجازات 600 میلیون اعلام شده است. بر اساس ماده 550 قانون مجازات اسلامی” دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.” دیه زن از نظر قانون مجازات اسلامی تنها در حوادث رانندگی و بیمه با مرد برابر بوده و در سایر موارد دیه زن نصف دیه مرد است.
همچنین بر طبق ماده‌های ۵۶۰ و ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی در صورتی که آسیب و صدماتی منجر به نقص عضو و زوال منافع گردد، میزان دیه زن، نصف دیه مرد محاسبه خواهد شد.
بنابراین میزان دیه زن در سایر موارد کیفری و ضرب و شتم، نصف دیه مرد است.
دیه در ماه های حرام
در ماه‌های حرام سال از نظر دین اسلام که شامل محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه هستند، دیه کامل انسان در این ماه‌های حرام شامل قانون تغلیظ دیه می‌شوند. بنابراین بر اساس تغلیظ دیه، دیه قتل انسان در این چهار ماه، به میزان یک سوم مبلغ کل دیه کامل، افزایش می‌یابد.
قانون تغلیظ دیه تنها برای قتل انسان بوده و میزان دیه برای سایر موارد در ماه‌های حرام و ماه‌های دیگر سال، تفاوتی ندارد. در سال 1403 بر اساس قانون مجازات اسلامی، مبلغ دیه در ماه‌های حرام 1 میلیاد و 600 میلیون تومان اعلام شده است.
ارش چیست؟
ارش در قانون مجازات اسلامی نوعی دیه بوده که مبلغ آن از قبل مشخص نشده است. بر اساس ” ماده ۳۶۷ قانون مجازات اسلامی مصوب در سال ۱۳۷۰ هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شود و شرعاً مقدار خاصی به عنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد، کسی که مرتکب جرم شده، باید ارش بپردازد.” دادگاه و مقام قضایی میزان ارش را با توجه به موارد زیر تعیین می‌کنند:
نوع جرایم و تأثیر آن بر فرد آسیب دیده
میزان خسارت
نرخ دیه
گزارش کارشناسی پزشکی قانونی
مهلت پرداخت دیه چقدر است؟
در قانون مجازات اسلامی جرایم به سه دسته کلی، عمدی، شبه عمد و خطای محض تقسیم بندی می‌شوند. بنابراین بر اساس نوع جرم، مهلت پرداخت دیه جرایم مختلف، از زمان صدور حکم، توسط دادگاه تعیین می‌شود.
مهلت پرداخت دیه جرایم عمدی
در این دسته جرایم، مجرم با علم و آگاهی به نتیجه عمل خود، مرتکب جرم می‌شود. بنابراین بر طبق قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه در جرایم عمدی پس از صدور رأی دادگاه، 1 سال قمری از زمان وقوع جنایت بوده و از مال فرد مجرم باید پرداخت شود.
مهلت پرداخت دیه جرایم شبه عمد
در این گونه جرایم، مجرم بدون سوء نیت و آگاهی از نتیجه عمل خود، مرتکب جرم می‌گردد. مهلت پرداخت دیه در جرایم شبه عمد از نظر قانون مجازات اسلامی از زمان وقوع جرم ۲ سال قمری بوده که این مبلغ از مال و اموال مجرم پرداخته می‌شود.
مهلت پرداخت دیه جرایم خطای محض
اگر مجرم بدون هیچ قصد و نیتی مرتکب جرم شود، خطای محض انجام داده و مهلت پرداخت دیه خطای محض بر طبق قانون مجازات اسلامی از زمان وقوع جرم 3 سال قمری بوده و این مبلغ توسط شخص عاقله قابل پرداخت است.
وکیل دیه
دیه و مباحث مربوط به آن بسیار پیچیده و دشوار هستند، به همین علت انتخاب یک وکیل با تجربه و متخصص در حوزه دیه به شما کمک زیادی کرده و در طول مراحل قانونی و دادگاهی همراه شما خواهد بود.
دیدگاه خود را بنویسید